Munggah ring Babad 1220
Tan ngeh yan carita, raris kaicen sangupati denira Dalem Mangori, lagi ring Gunung Mahameru sira. “ Ih kita Satryawangsa, yen kita pageh ring kawitan muwang ring pawijilan Ida Dalem Mangori, moga kita amanggih kawibawan, yening kita nora pageh, moga kita kurang pangan kinum, muwah panas bara pinanggih ta”,
Heneng katana
Ida Dalem Mangori sayan liyep, raris mantuk maring Taya, raris maganti ratu, saking okan Bhatara Gnijaya, mijil saking Gunung Mekah, jumeneng ratu ring alas Terik, muwang Dalem Mahasakti ring Brambangan, I Mantri Tutuan mamarekan ring Ida, tur kaicen piagem ring Ida Ratu Sakti, dening I Mantri Tutuan katereh denira Prabu Erlangga saking Kediri nanging saking istri, saking purusa Ida Dalem Mangori. Wit I Mantri Tutuan maibu solot, sira I Mantri Tutuan polih mamarekan ring Ida Sang Prabu Erlanggya saking Kediri.
Alawas-lawas pwa sira I Mantri Tutuan, mapamit ring Ida Sang Prabu Erlanggya, I Mantri Tutuan raris nyamut ring Bali, ring Ida Dalem Tegal Belesung, kawekas Ida Sang Prabu Erlanggya saking Kediri, ana putun ira sawiji ngaran Ratu ring Kuripan, punika jumeneng ring Bukit Buluh, Ida rumaga dewa kautaman, nanging Ida mairingan kekalih ngaran Ni Brit Kuning naler meraga dewa, punika manados ameng-amengan ring Bukit Buluh, angemit ratuning Kuripan.Sane asiki rare Angon, wit sutanira Ni Brit Kuning, sane nguni duk rare kapinukang-pukang, punika manados dewa kautaman, punika ngemit Ida ring Bukit Buluh, tan sah mangangon lembu irika.
Heneng katakna.
Prapta I Mantri Tutuan ring Bali rajya, amengku linggan Ida Dalem ring Tegal Belesung, tur ana wit panugrahan Ida Prabu Erlanggya saking Kediri ring I Mantri Tutuan laluputan, “ Tan kena tategenan, muwah yan danda pati wenang katawur antuk arta 8.000, muwang yening danda arta wenang kesinampura, terus tekaning tereh kita”, asapunika pangandikan sang amurti ring Kediri, duk sira suka I Tutuan, ajong kuning, macacendakan, mungguwing lepihan, tan kasinambatsara, malumbang dajan Dukuh Sarine, pecak paguyangan kebo yos branane, pacang piodalan di Besakih, ka gunung Lebah, sabanen Ida Daleme manganda batane raris Ida maputun karya, punika yan ana manguwangin piagem iki, apang ya rusak kapastu antuk siwa sesana, mwah Bhagawan Hyang Narada sami, pangandikan Ida sang amutering Kediri.
Muwah Ida Dalem Tegal Belesung, malih ngicen I Mantri Tutuan luput, apan I Tutuan ngiring pakahyun Dalem Tegal Belesung, tur mamiseka linggih Bhatara sami, nanging tan kena raja pinulah.
“Inggih Bhatara ring Jembrana ring Gunung Batukaru, ring Gunung Lebah ring Gunung Agung, ring Gunung Sraya, Ring Gunung Rinjani, Ring Gunung Nusa, yening sang Patih muwang sang nata ratu manguwangin panugrahan Ida Dalem Tegal Belesung, muwang sang brahmana, satriya, wesya, manguwangin laluputan I Tutuan, moga apang kena pamastuning dewa saksi, aud kelor anemu sengkala agung, apang sander kilap tanpa ujan, aparan gentuh tanpa ujan, muwang tepen embidan, apang mati saka tugel, muwang tigas dadania tur sakit gede, muwang saling suduk manglawan anaknia, yening lunga maring alas sinarap dening macan, yening ring luwah sinarap tonya muwang buaya, muwang saisining segara kapinangan, kena ya upadrawaning cor, saisining pamastu sane nguni-nguni, saisining candala agung, saparania anemu gni bara, saenyah-enyahan ia kapastu, punika kasaksenan antuk Bhatara sami sane madruwe gunung, sane maduwe luah, sane maduwe segara, sane maduwe danu ento sami. Sapangandikan Ida Dalem Tegal Belesung, sedawege ring Panataran ring Gunung Agung, duke sira ring Majapahit, agama titi suara, muwang raja purana ring Bhatara sami.
Pamastuning dewa saksi kawangunang ring sang brahmana, Bhatara Iswara, Bhatara Brahma, Bhatara Wisnu, Bhatara Mahadewa, Bhatara Uma, Bhatara Gana, Bhatara Surya, Bhatara Sambu, Bhatara saking Gunung Mekah, Bhatara saking Gunung Rinjani, Bhatara saking Jamur Jipang, muwang Ida Bhatara Pasupati, Bhatara saking Nusa, muwang Bhatara saking tanggun gumine, sane mangadakang jadmane kacacar, sami kaucapang bhatara meraga apuh, ngaksi panugrahane Ida Dalem Tegal Belesung, ring laluputan I Tutuan, katereh saking arine Sang Prabu Erlanggya ring Daha, nanging saking wadu, dening I Tutuan maibu solot, munggah ring lepihan surat piagem-piagem, sasuanganing katereh ring I Tutuan, luput ring kemitan, mwah pananjung wesi, dening wit I Tutuan macacendekan., kalih anunggang kuda sajeroning cerancang kawat. Mangkana kawit I Tutuan masentana I Mangku Tambahan, mangaran I Dawuh Bukit Buwayang. I Dawuh Bukit Buwayang mangaran I Brasta, pamargane manyungsung ka Bukit Buluh, tur maka jan banggul bhatara ring Bukit Buluh. Wite Ida mapanataran ring Gunaksa, tur makori agung ring dangin asem, mangkana kocapan ring Buwayang mwah ring Gunaksa, kawitane mangaran I Dawuh Baingin, masentana I Surakreta, mangaran I Gunaksa, mapanataran badangin asem.
Saenyah-enyahan I Tambahan sane ring Buwayang , masoroh ka Babung nanging sareng saroro, kawit nira ring Babung magenah sawiji mangaran I Sridana. Ne ring Buwayang mangaran I Bandesa, tempuh saking Gelgel raket ring Gunaksa. Mangkana muwah I Dauh Baingin raket ring Akah, raket ring Tambahan, ne maparab I Sridana. Mangkana mangaran Dauh Baingin.
I Bukit Buwayang maweh besin tumbak telu pagawen Gelgel, ring I Dawuh Baingin. I Bukit Buwayang maweh besin tumbak babangun dolog ring I Dangin Asem, masalin besin tumbak biring alit, pecak cacendekan duwen Bhatara Bukit Buluh, pada pagawen Gelgel.
Enengakna mangkin rawuh pakemit saking Bukit Buluh mangaran I Rare Angon, nanging wit sentanan I Brit Kuning, sampun mangdadi dewa kautaman. Pamargane I Rare Angon tan sah angangon lembu ring kuluwaning Bukit Buluh, tur lumincang I Rare Angon, sadina-dina angangon lembu.
Dadiannia sentanan I Dawuh Baingin maparab I Surakreta, molih manyilih lembu ring I Rare Angon, ana ring sawah luwahaning Bukit Buluh, mawastu rahayu pamupon carik ika, tan kamaranan saisining sawah ika, nanging atiban nunggal makarya, medal I Rare Angon sareng lembu punika.
Rupa wenten tigang masa, dadiannya mawetu ngaran I Surakreta kawit ira I Gunaksa raris kapinejahan I Rare Angon, lembunia inambilan antuk I Saurakreta. “Ih Surakreta, ingsun tan madruwe dosa ring kita, mawastu ingsun pinejah dening kita, mangkin moga kita kawaston dening ingsun, mawastu kita madruwe gawe panandanan, tekaning saswangan ta kabeh. Yening tan angaturang karya dandanan ring genah ingsun mapendem, kawekas linebok ingsun kita dewa pitaranta ring kawah tambragohmuka. Yan kita sampun pageh molih kita genah, dewa pitaranta ring swargaloka”.
Asapunika pangandikane I Rare Angon raris mantuk punika, mawasta Dalem Cungkub.
Lembu punika wenten pitung rahina kaamong antuk I Surakreta, kawit I Gunaksa, lembu punika raris ical.
Nanging pamargane I Tutuan, pangandikan Sang Amutering Gelgel, Ida Dalem Tegal Belesung muwah sareng Ida Gede Pajungutan, muwah dandane wenang mantuk, katur ring Pura Batur Kahyangan ring Bukit Buluh, sane patut danda anguak prasasti iki, dandania 25.500.-.
Pamargane I Tutuan wenang mabade tur matumpang pitu, mabandusa, muwang mapanca datu, marurub kajang, mapalasa, mapalungania bawi srenggi, gajah mina, mabale silunglung, maganjaran, madamar kurung, matumpang salu, matatakan api, mabaleman, mapring gading, magamet makasumba mawarna. Sanga warnaning gamet uttama, sapta warnaning gamet madya, manca warnaning gamet nista, tiga warnaning gamet nistaning nista pisan, sawiji warnaning gamet uttama, sama teken solas.
Sane kawenang I Tutuan, ngangge upacaraning ratu nguni-nguni, apan kita katereh saking Prabu Erlangga saking wadu, saking purusa Dalem Mangori. Yan kita pejah mapreteka, nem dina sebelnia.
Yening kari ngatut pungsed, 21 dina sebelnia, apan kita sentanan Ida Dalem Mangori mwang Prabu Erlanggya, magenah kita ring sema Bali.
Sane patut juang kajuang Tangkas Kori Agung, tan ana wilarangan. Yan ana wong waneh nyuwang danda 12.500.- katur ka Bukit Buluh, ngaturang canang piuning, puput asapunika. Tan ana malih, telas.
Malih wenten pangandika Ida Dalem Tegal Belesung ring I Tutuan, “ Aywa tan eling ring pawarah nira, kengetakna wekasan, ring tutur nira I Tutuan, aywa lupa ring kawangsan., mula totosing Dalem Mangori nyantanayang I Tutuan Yan tan kenget sasuangan I Tutuan ring kawangsan, lali tkaning awak, tan inget tkaning sasuhunan. Ento karana mangden ada Prasasti kasungsung bahan pratisentanane I Tutuan, mangden eling ring kadadian mati kalaning buat kapatian, ring kajantakan. Malih sawireh nyugi manik pindo, nyugi manik jawa, nyugi manik bali, krana keto saduke Ida Mpu Peradah lunga ka Bali mangalinggihin Ida daun teep, duk punika Ida ngajawa ngabali. Sapunika sujatinia mangda eling I Tutuan tkening wacanan nira.
Wecanan Ida rumaga pamancangah, Ida ne meraga Prasasti, sane kasembah kasuwun antuk pratisentanan I Tutuan. Karana madesa doh, mangden uning ring pamancangah, ne rumaga prasasti apang olih Ida sungsung di jumah. Rikala pawedalan idane mangden tan doh nyungsung kawitane, parisaksat I Pekak pinaka I Kompiang enu jumah anggen kawitan
Yan tan manyungsung kawitane sane meraga prasasti, ritatkala katebah bahan wwang dusun, tan ana takwanin, yan weruh ring katatwan, amanggih kewuh yadin baya, dening madoh-dohan pagenahane.
Sane matigehan liyu ento ajak marerasan, ada sane ndewek nyama tuwi mawed, buwina joh pagenahane, sing ja nawang teken kadadian, sing ja nawang teken panyamaan, yata tekaning kalingan pamancangah, tong katepuk bahannya, dening mamesik katebah bahan wang len, krangkatang pianak nyamane, aketo panadiane. Sing ja anggon tunggul , to krana buating abot, asing nyuwun prasasti di jumah, parisaksat I bapa nu jumah, ada tunasin, ada takonin.
Ditu di prasasti takonang pandadine, apang eda pati gabag bakat sorin, keto sentanane ne tuwara nawang ring padagingane sane munggah ring prasasti, eda ninggalang sesana, eda nyayangang selaka pipis, apang kukuh bahan ngaba awak, mula totosing sentanan Dalem Mangori, ane nyentanayang I Tutuan.
Elingang juga pawekasira ajak sasuwangan I Tutuan, yan tuwi saja nyama, sing dadi tuwara aku nyama.
Iki Piagem I Tutuan.
Om Shantih,Shantih, Shantih, Om